จุดมุ่งหมายของการเขียน เอกสารชิ้นนี้เขียนขึ้นจากการสำรวจจารึกในอีสาน ของเอเจียน แอมอนิเย ซึ่งได้เข้ามาสำรวจตั้งแต่ปี ค.ศ. 1897 หรือ พ.ศ.2440 ซึ่งการสำรวจครั้งนี้เป็นการสำรวจจารึกในอีสานแล้ว ยังได้มีการสำรวจโบราณสถานต่างๆด้วย
วิธีคิดและมุมมองของผู้เขียนต่ออีสาน เอเจียน แอมอนิเย มองว่า
- ชาวอีสานมีที่อยู่ซึ่งเขาเรียกว่ากระท่อม ซึ่งเขาอาจกล่าวถึงการสร้างที่อยู่อาศัยของชาวอีสานโดยการใช้วัสดุจากธรรมชาติสร้างบ้าน คือที่อยู่ที่มุงหลังคาด้วยหญ้าแฝกหรือหญ้าคา ใต้ถุนสูง ก็เป็นได้
- คำว่าลาวในความหมายของคนที่อยู่แถบอีสานตอนล่างซึ่งมีหลายกลุ่มหลายชนเผ่าด้วยกัน เช่น กูย ลาว เขมร ภูไท จีน เป็นต้น เป็นสิ่งที่สะท้อนให้เห็นถึงการอยู่รวมกลุ่มกันโดยไม่แบ่งแยก
- วิถีชีวิตของชาวอีสานหรือลาวในแถบที่เอเจียน แอมอนิเย ผ่าน จะมีอาชีพทำนาและเลี้ยงควายเพื่อใช้ในการเกษตร และหลายหมู่บ้านก็มีการผลิตเกลือ เหล็ก และเหล้า ซึ่งแล้วแต่ความถนัดและทรัพยากรในพื้นที่นั้นๆด้วย
- เอเจียน แอมอนิเย มองว่าคนอีสานในชนบทมีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี เช่น ตอนที่เขาเข้าไปในหมู่บ้านแล้วชาวบ้านแห่มาดูเพราะไม่เคยเห็นฝรั่ง รวมทั้งพระสงฆ์ที่ออกมาดู และได้มอบด้ายสายสิญจน์ให้เขา ซึ่งแสดงให้เห็นถึงการมีไมตรีจิตกับคนต่างถิ่น แต่มีบางที่ที่เอเจียน แอมอนิเย ไปแล้วเขารู้สึกไม่พอใจกับการต้อนรับ เช่นขุนนางที่โคราช เมื่อเขาให้สไร(ล่ามของเอเจียน แอมอนิเย )เป็นผู้นำใบผ่านทางไปให้เพื่อขอผ่านทางและขอพักในที่ที่จัดให้ข้าราชการและทหารแต่กลับถูกปฏิเสธ
- การเกิดทางตั้งแต่เริ่มแรกของเอเจียน แอมอนิเย ทำให้มองเห็นสภาพทางภูมิศาสตร์ของอีสานหรือที่เขาเรียกว่าลาว ว่าการเดินทางโดยทางน้ำนั้นเขาต้องประสบปัญหาเนื่องจากในน้ำมีเกาะแก่งมากมาย จนในบางครั้งต้องเปลี่ยนเป็นเรือเล็ก หรือต้องยกเรือข้าม ส่วนทางบกนั้นเขาได้เดินทางที่เป็นทางเกวียนซึ่งเดินทางได้ล่าช้า และในบางจุดต้องเจอกับฝุ่น
- มองว่าอีสานมีพิธีกรรมบางอย่างของชาวอีสานใต้ เช่น พิธีกรรมที่เกี่ยวกับการทำนา การเซ่นไหว้ผี ไสยศาสตร์ คล้ายๆการทำพิธีกรรมของลาวฝั่งซ้าย แต่โคราชจะเป็นแบบกรุงเทพฯ เช่น การตัดผมหรือโกนจุก
- เอเจียน แอมอนิเย มองว่า การบังคับหรือข้อห้ามของคนอีสานมีความประนีประนอมสูง เช่นการการฆ่าคนถ้าเป็นการฆ่าขโมยก็จะเสียเฉพาะค่าทำศพให้แก่ญาติ แต่ถ้าฆ่าโดยเจตนาก็จะถูกปรับประมาณ 1 ชั่ง แล้วถูกตีตรวนและนำไปทำงานที่บ้านเจ้าเมือง เป็นต้น
- การเดินทางครั้งนี้ถึงแม้จะเป็นการสำรวจศิลาจารึก แต่ เอเจียน แอมอนิเย ได้บันทึกการผลิตเหล็ก เกลือ ไว้อย่างละเอียดด้วย รวมทั้งมีการเข้าไปศึกษาและเขียนแผนผังปราสาท ที่เขาเรียกว่า อนุสาวรีย์ เช่น การไปเขียนแผนผังปราสาทพิมาย เป็นต้น
- มองว่าคนอีสานเป็นคนสกปรก
- มองว่าการนำตำนานเพื่อมาใช้อ้างในเหตุการณ์สร้างปราสาท หรือเจดีย์ เป็นตำนานที่มีเค้าโครงเดียวกันในอินโดจีน
- การใช้เงินแลกเปลี่ยนจะใช้เงินลาด ซึ่งแต่ละเมืองจะมีอัตราการแลกเป็นเงินบาทที่ไม่เท่ากัน
จากเนื้อหาในเอกสารนี้ได้ทำให้เห็นสภาพอีสานในปี พ.ศ. 2440 คือ
ด้านสังคม ชาวอีสานส่วนมากประกอบอาชีพเกษตรกรรม (ปลูกข้าว) ผลิตเกลือ(โดยเฉพาะแถบอีสานใต้) การเดินทางทางน้ำใช้เรือเป็นหลักแต่จะสะดวกในช่วงที่มีน้ำมากเท่านั้น และการเดินทางทางบกจะใช้เกวียนเป็นหลัก โดยจะเดินไปตามเส้นทางที่มีการทำไว้
ด้านศาสนาและวัฒนธรรม ชาวอีสานมีการนับถือพระพุทธศาสนาเป็นหลักเป็นได้จากการเดินทางของ เอเจียน แอมอนิเย ที่ผ่านหมู่บ้านต่างๆ ต้องมีวัด ซึ่งจะมีมากน้อยแล้วแต่ว่าหมู่บ้านนั้นจะเล็กหรือใหญ่ และก็มีพิธีกรรมที่เป็นทางผีบ้าง เช่นการทำพิธีกรรมข้าว การบูชาเทพเจ้า เป็นต้น
ด้านเศรษฐกิจ มีการค้าขายโดยใช้เงินลาดเป็นหลัก ซึ่งการค้านั้นจะมีการนำวัวควายลงไปค้าที่โคราช หรือสระบุรี ซึ่งคนท้องถิ่นจะเรียกว่าไปขายอยู่ไทย และเหล็กก็มีบางหมู่บ้านที่ตีเป็น จอบ เสียม ผานไถ ขาย โดยจะขายตามขนาดและความยากง่ายในการทำ*
*เอเจียน แอมอนิเย เขียน , ทองสมุทร โดเร และ สมหมาย เปรมจิตต์ แปล . บันทึกการเดินทางในลาว ภาคที่ 2 พ.ศ. 2440 . เชียงใหม่ . สถาบันสังคม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ , 2541 .
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น